Iako je infekcija bakterijom Helicobacter pylori (H. pylori) jedna od najčešćih bakterijskih infekcija u populaciji, ljudi malo znaju o tome kako se prenosi helikobakterija? Ovu infekciju ima više od polovine stanovništva na planeti. Prisutnost infekcije helikobakterijom u različitim populacijama veoma varira. U zemljama u razvoju i ruralnim oblastima oko 80% stanovništva ima helikobakteriju (npr. zemlje u Africi). U razvijenim zemljama i urbanim oblastima helikobakteriju ima oko 40% stanovništva (kao što je u Evropi i Americi). Različita zastupljenost helikobakterije u različitim populacijama je posledica različitih socio-ekonomskih i higijenskih uslova. Zbog toga je veoma bitno znati kako se prenosi helikobakterija?

Infekcija helikobakterijom se obično dobija tokom detinjstva, a zaraženi pojedinci obično ostaju asimptomatski do kraja života. Međutim oko 30% zaraženih će tokom života razviti blage ili teške bolesti organa sistema za varenje, kao što su gastritis, čir na želucu i dvanaestopalačnom crevu, ređe karcinom želuca ili MALT limfom.

Lečenje helikobakterije bez primene efikasne terapije, antibioticima ili prirodnim preparatima kao što je HerbELICO, je skoro nemoguće. Stopa ponovne infekcije helikobakterijom nakon efikasne terapije je retka. Međutim, veoma često se helikobakterija terapijom ne iskoreni u potpunosti, zbog čega se ponovo vraća nakon prestanka terapije. Takođe, ako su članovi bliske porodice zaraženi helikobakterijom, šanse za ponovnu infekciju nakon izlečenja su značajne. Takođe ako je voda u okruženju kontaminirana fekalijama, šanse za ponovnu infekciju su veće.

Kako se prenosi helikobakterija?

Kako se prenosi helikobakterija? Jedini poznat rezervoar helikobakterije jeste ljudski želudac. Zato je trenutni stav da je najčešći način prenosa infekcije helikobakterijom sa osobe na osobu, pogotovo među članovima iste porodice. Posle toga, najčešći način prenosa helikobakterije je preko vode kontaminirane fekalijama u koju je preko fecesa zaražene osobe dospela helikobakterija.

Iako se helikobakterija nalazi u želucu ona veoma često dospeva u usnu duplju kao i u stolicu (feces) odakle može dalje da se prenosi. Prenos helikobakterije sa osobe na osobu može se dogoditi na dva načina: oralno-oralno i fekalno-oralno, ali još uvek nije utvrđeno koji tip prenosa je najčešći.

Oralno-oralno prenošenje helikobakterije

Pljuvačka zaražene osobe može biti izvor helikobakterije pošto veoma lako helikobakterija iz želuca može da dospe u usnu duplju. Ovo se najčešće dešava posle povraćanja ili vraćanje hrane odnosno regurgitacije, koja predstavlja pojavu nevoljnog vraćanja želudačnog sadržaja u jednjak i ždrelo. Dokazano je da je helikobakterija prisutna u brisu uzetom direktno iz pljuvačke ili sa zuba zaraženih osoba. Samim tim indirektno usna duplja predstavlja rezervoar helikobakterije. Najčešći prenos helikobakterije oralno-oralnim putem je sa zaražene majke na bebu tokom u različitim situacijama. Najčešće tokom bebine ishrane, npr. zaražena majka proba hranu bebe istom kašikicom kojom je posle hrani. Ovaj način prenosa se ujedno smatra i najčešćim pošto je procena da se većina ljudi zarazi helikobakterijom tokom ranog detinstva.

U istraživanju koje su sproveli lekari iz Kliničkog centra iz Niša 2007 godine pokazalo se da je 36% od ispitivane dece uzrasta od 7 do 18 godina pozitivno na antitela na Heliko bakteriju. U ovom istraživanju ukupno je analizirano 283 uzorka krvnog seruma. Ovaj podatak ukazuje da trećina ispitivane dece u Srbiji ima asimptomatsku infekciju Heliko bakterijom. On svakako potvrđuje činjenicu da je oralno-oralni način prenošenja Heliko bakterije u detinstvu glavni put infekcije u populaciji.

Oralno-oralni način prenosa helikobakterije prisutan je i između seksualnih partnera.

Gastro-oralni prenos helikobakterije – podtip oralno-oralnog prenosa

U sklopu oralno-oralnog načina prenosa helikobakterije, definisan je i gastro-oralni prenos helikobakterije kao njegova podgrupa. Kod gastro-oralnog prenosa helikobakterije zaražena deca su glavni izvor helikobakterije. Naime, pošto se helikobakterija dobija najčešće u ranom detinstvu, a deca tokom detinstva su sklona povraćanju, sadržaj iz želuca tokom povraćanja kod zaražene dece može biti izvor zaraze unutar porodice. Potvrđeno je da helikobakterija može da preživi van ljudskog tela u želudačnom soku u velikom procentu, i samim tim pojedinci koji su u kontaktu sa sadržajem želuca zaraženog deteta, u kombinaciji sa lošim higijenskim uslovima, mogu potencijalno da se zaraze helikobakterijom.

Kao što je naglašeno oralno-oralni vid prenosa helikobakterije je najizraženiji u porodicama sa malom decom, a pogotovo u kombinaciji sa lošim higijenskim uslovima. Kod odraslih, u čijoj porodici nema male dece, oralno-oralni način prenosa helikobakterije se ne smatra glavnim načinom prenosa ove infekcije, osim između partnera.

Zbog čestog prenosa helikobakterije u porodici, savetuje se da se svi članovi porodice zaražene osobe testiraju na prisustvo helikobakterije, bez obzira na njihove simptome. Ovakvo ponašanje značajno može se smanji širenje helikobakterije kako u porodici tako i u populaciji.

Bitno je naglasiti da zaražena trudnica ne prenosi infekciju helikobakterijom na plod (novorođenče). Infekcija helikobakterijom se isključivo dešava nakon rođenja oralno-oralnim putem. Takođe, helikobakterija se ne nalazi u majčinom mleku. Ono što novorođenče dobija od svoje majke ako je zaražena, jesu antitela na helikobakteriju koja su u krvi bebe prisutna do tri meseca nakon rođenja.

Fekalno-oralni prenos helikobakterije

Kako se dobija helikobakterija na druge načine? Fekalno-oralni prenos helikobakterije se ostvaruje preko vode koja je kontaminirana fekalijama. Voda u ovom slučaju ima ulogu rezervoara i izvora helikobakterije. Naime, helikobakterija je potvrđena u ljudskoj stolici (fecesu), i preko fecesa dospeva u kanalizaciju (fekalne vode). Ako je izvor vode kontaminiran fekalnom vodom, helikobakterija vrlo lako može da dospe u tu vodu.

Primera radi, u jednom istraživanju u Španiji u 66% uzoraka vode uzetih iz postrojenja za preradu otpadnih voda koja su veoma blizu gradskih zona je potvrđeno prisustvo helikobaterije. Takođe, u 11% uzoraka reka u koje se izliva gradska kanalizacija ili otpadne vode potvrđena je helikobakterija, dok ni jedan uzorak uzet iz planinskih izvora koji su daleko od fekalnih zagađenja nije bio pozitivan na helikobakteriju. Pored toga, prisustvo helikobakterije u vodi koja direktno dolazi iz gradskog vodovoda je skoro nemoguća.

Da li hrana može biti izvor helikobakterije?

Samim tim veruje se da kada se voda koristi u domaćinstvu za pijenje ili za zalivanje useva iz izvora koji nisu provereni npr. domaćinstva koja imaju spoljno vodosnabdevanje van gradske vodovodne mreže (bunari), mogućnost inficiranja helikobakterijom preko vode je veoma moguća, pogotovo ako je higijena na niskom nivou. Takođe, povrće i voće koje se zaliva iz izvora vode koji su neprovereni, može biti izvor helikobakterije. U slučaju da se ovakvo voće i povrće dobro ne opere i/ili se jede sirovo, mogućnost infekcije značajno raste.

Treba imati na umu da je fekalno-oralni prenos helikobakterije uglavnom vezan za slabu higijenu i korišćenje vode iz neproverenih izvora. Ovakav vid prenosa helikobakterije je mnogo češći u nerazvijenim zemljama. U slučaju da se voće i povrće uvek dobro opere pre konzumiranja i da se voda uvek pije iz izvora koji su pouzdani, prenos helikobakterije ovim putem je malo verovatan.

Vraćanje helikobakterije – ponovna pojava infekcije

Iako se jednom izleči, neretko se dešava vraćanje helikobakterije. Ponovljena infekcija helikobakterijom nakon izlečenja (dobijenog negativnog testa na helikobakteriju) se javlja na dva načina:

  1. najčešće kao vraćanje stare infekcije koja je posledica privremenog suzbijanja helikobakterije terapijom, ali ne i uspešnog iskorenjivanja infekcije,
  2. i ređe kao reinfekcija, tj. infekcija potpuno novim sojem helikobakterije koja se javlja nakon uspešnog prethodnog izlečenja.

Smatra se da je većina ponovljenih infekcija helikobakterijom ustvari vraćanje stare infekcije koja je posledica neuspešne terapije, tj. terapije koja se nije dovoljno dugo primenjivala, već je samo suzbila rast helikobakterije na neki period ali je nije iskorenila. U slučaju svake ponovne infekcije u periodu do jedne godine nakon izlečenja smatra se da stara infekcija nije dovoljno efikasno suzbijena. Reinfekcije potpuno novim sojem helikobakterije se obično javljaju više godina nakon izlečenja i one su veoma retke. Međutim, u nerazvijenim zemljama gde je higijena na niskom nivou, a kontaminacija vode fekalijama česta, reinfekcije su mnogo češće. Zato se smatra da je potrebno uraditi kontrolni test helikobakteriju godinu dana nakon primenjene terapije da bi se sa sigurnošću znalo da li je infekcija još tu ili je terapija bila uspešna.

Naučna utraživanja su potvrdila da helikobakterija može da postoji u usnoj duplji duže vremena i samim tim može iz usne duplje da se prenese u želudac. Veruje se da upravo helikobakterija iz usne duplje može da bude razlog ponovne pojave infekcije helikobakterije u želucu nakon terapije antibioticima pošto helikobakterija u usnoj duplji ne može da se suzbije antibioticima koji se piju oralno. Način lečenja helikobakterije koji bi kombinovao oralnu terapiju i terapiju usne duplje (npr. ispiranje usne duplje antibiotskim sredstvima) se i dalje razmatra i možda će predstavljati novi trend u suzbijanju infekcije helikobakterijom koja predstavlja globalni medicinski problem.

Autor: Marija Lesjak, doktor biohemijskih nauka

Reference:

Cave (1997) How is Helicobacter pylori transmitted? Gastroenterology 113 (6 Suppl): S9-14.

Dinić et al. (2007) Serum anti-Helicobacter pylori IgA and IgG antibodies in asymptomatic children in Serbia. Scand J Infect Dis 39: 303-307.

Queralt et al. (2005) Detection of Helicobacter pylori DNA in human faeces and water with different levels of faecal pollution in the north-east of Spain. J Appl Microbiol 98 (4): 889-895.

Stefano et al. (2018) Helicobacter pylori, transmission routes and recurrence of infection: state of the art. Acta Biomed 89 (Suppl 8): 72–76.

Vale & Vítor (2010) Transmission pathway of Helicobacter pylori: does food play a role in rural and urban areas? Int J Food Microbiol 138 (1-2): 1-12.

Yee (2016) Helicobacter pylori colonization of the oral cavity: A milestone discovery. World J Gastroenterol 22 (2): 641-648.